Laes (lees)plenkske 1983      |Aetmetsje/plenkske 2013                         Inziech in de eige modertaal en sjrieve! 1999 (Limburgs Dagblad)         Limburgse sjtreektaal es modertaal beware!      

 

Het didactische* Vallekebergs leesplenske diende als prototype voor de later verschenen laesplenkskes:
en als basis voor dialectlessen op de basisschool in de gemeente Valkenburg, 1998.

Sjins (2008) (Els Diederen)
Zjwiers (2011 Els Diederen)
Houtems (2011) (Els Diederen)
Hölsbergs (2014) (Els Diederen)
Wieldesj (2011) (Niek Gossens, Els Diederen, prototype)
Sjömmerts (2024) (Heemkunde Schimmert, Els Diederen, prototype)
Er zijn kleine uitspraakverschillen.

* Een didactisch leesplankje heeft een onderwijskundige achtergrond.  Alle grafemen en klanken van een bepaald dialect komen aan bod.
_ (Een nostalgisch leesplankje legt de nadruk op nostalgische woorden die niet veel meer gebruikt worden)

Loester nao Valkebergse klanke én klanke in ander Limburgse dialekte Wikipedia:Sjpellingssjpiekpagina#Loester_effe_nao_de_Limburgse_klinkersj_en_kiek_nao_hun_sjriefwies

* Dialek van Valkeberg en umsjtreke                                                                * dialek van Zjwiers en Roas (Wieënesroas)

 

 

 

>>>Loester nao de versjillende dialekklanke (Valkebergs en umsjtreke en Zjwiers, Wieënesroas)<<<

 

* (De auteur haet familie van modersjkant oet Zjwier (Wieënesroa) en van Vadersjkant oet Valkeberg)

Sjpelling.

Woarum ies sjpelling eigelik belangriek? Woarum neet gewoon sjrieve wats se huèrs?

Veer höbbe allemaol op sjoal leze gelièrd: Nederlands sjrieve, want dat ies de sjtandaardtaal. 't Sjrieve van 't AN (Algemein Nederlands) ies aan bepaalde reigels gebonge, zoadat ederein de teks kènt leze.
Meh toch kalt ederein andersj Nederlands vergeliek 'ne Amsterdammer mèt 'ne Groninger, 'ne miensj oet Remung of Vlaandere, dao klinke ander klanke meh die sjrieve v'r toch allemaol 't zelfde.

Dat ies ouch in 't dialek zoa. Veer kènne alle klanke oet 't Nederlands (a, aa, o.oo, u, uu, ie, oe au, ou, eu b,d,e,ee,f,g,h,i,j,k,l.m.n.p, r.s.t.v.w.z)
Väöl dialekweurd zint 't zelfde es in 't NA, dus sjrieve v'r die ouch 't zelfde: oud, fout, goud, radio, bove(n) achter, langs, de, 't, 'n, van in, hotel, tv, kas,  fiets, auto, koetsj, plank, grond. kachel, pen, kraan, lamp, krank, water, weeg, wolk, gitaar, piano, trein
of v'r gebruke de bekènde klanke oet 't Nederlands: book, poort, look, sjtool, gank, voor, sjoon, sjeun, deer, pepel, moer, hoes, moes, daak, tas, oug, knoup, kruus, buul, zjwegel, keigel,

Meh bie de echte dialekweurd moete v'r 't doon mèt de bekènde (Nederlandse) klanke én daobie de extra dialekklanke (ë,ö, äö, è, ó, ao, oa, oeë, ieë, eë, iè, ae, sj, uè, sj, zj ).
En umdat ederein de teks, leefs sjnel, moet kènne leze, besjteit 'r 'n dialeksjpelling: woabie 'ne zelfde klank ouch ummer 't zelfde weurt gesjreve.

't Woordbeeld blief dan namelik 't zelfde, dan geit 't leze väöl sjneller.
Hel op laeze wilt ouch helpe!

 

Typische dialekklanke in weurd:

oa spreek uit als oe-waa of oase. sjroap, bloat, doad, koad, doas, sjtoate, road, noad, koar

ao spreek uit als oh (sleeptoon), jao, jaor paort, kaore, klaor, sjnaor, gebaore

ae klinkt als Frans mère, père (sjleiptoan) klinkt als lange è
è klinkt als korte ae: mèt, bèd
vergelijk ae-è:  laes-lès (lees-les)

u klinkt als kortuitgesproken eu (stoottoon): punt, un

ö   spreek uit als gölle, Kölle, döl, vösj, sjöp (stoottoon)
äö klinkt als lange ö  (sjäöp) sleeptoon
vergelijk sjöp (kort) en sjäöp (lang)

 

iè spreek uit als ie-je (de laatste e klinkt als e van les) (gebroken ie)
ieë spreek uit als ieë (ie met naslag)
ee in weeg (wieg), leech (licht), lees
eë spreek uit als eë (Heële) (ee met naslag)

 

uè spreek uit als uu-we (de laatste e klinkt als  e van les) (gebroken uu)
uuë spreek uit als uuwe (uu mèt naslag)

 

sj  (sjoele) klinkt   't zelfde als sch in 't Duutsj:  flesj (Flasche), sjeep (Schiff),
gk is de zachte k (goal),  hègke, brögke, zègke, lègke, ligke.

Bekènd woordbeeld (sjpelling) beteikent: sjneller leze (laeze) en sjrieve!
't Nederlands leze en sjrieve ging ouch neet van d'n eine op d'n andere daag.
Oefening baart kunst!

Gewoon doon! 

Els ©