Laes (lees)plenkske 1983      |Aetmetsje/plenkske 2013                         Inziech in de eige modertaal en sjrieve! 1999 (Limburgs Dagblad)         Limburgse sjtreektaal es modertaal beware!      

Het didactisch* Vallekebergs leesplenske uit 1984 diende als prototype voor de later verschenen laesplenkskes
en als basis voor dialectlessen op de basisschool in de gemeente Valkenburg  in 1998 (en verder).
Tevens voor de dialectcursussen 'Laeze en sjrieve' in de Veldeke-krink-Valkeberg.

Sjins laesplenkske (2008) (Els Diederen)
Zjwiers leësplenkske (2011)  (Els Diederen)
Houtems laesplenkske  (2011) (Els Diederen)
Hölsbergs laesplenkske (2014) (Els Diederen)
Wieldesj laesplenksjke (2011) (Niek Gossens, Els Diederen, prototype)
Sjömmerts laesplenkske  (2024) (Heemkunde Schimmert, Els Diederen prototype)
Er zijn kleine uitspraakverschillen.

* Een didactisch leesplankje heeft een onderwijskundige achtergrond. 
(Alle grafemen en klanken + sleep- en stoottoon,  van een bepaald dialect komen aan bod).
ter vergelijking: een nostalgisch leesplankje legt de nadruk op nostalgische woorden die vaak niet meer gebruikt worden

Loester nao Valkebergse klanke én klanke in ander Limburgse dialekte Wikipedia:Sjpellingssjpiekpagina#Loester_effe_nao_de_Limburgse_klinkersj_en_kiek_nao_hun_sjriefwies

* Dialek van Valkeberg en umgaeving                                                                * dialek van Zjwier en Roa (Wieënesroas)

* (De auteur haet familie van modersjkant oet Zjwier (Wieënesroa) en van Vadersjkant oet Valkeberg)

Lèt op: kinger tösje de 2 en 8 jaor zitte in de geveulige laeftied.
Ze kinne gemekkelik 2 of miè tale lière!

*
Dink drum: doe bies riek es doe 2 tale sjprieks!

>>>Loester nao de versjillende dialekklanke (Valkebergs en umsjtreke en Zjwiers, Wieënesroas)<<<

Sjpelling.

Woarum ies sjpelling eigelik belangriek? Woarum neet gewoon sjrieve wats se huèrs?

Veer höbbe allemaol op sjoal leze gelièrd: Nederlands sjrieve, want dat ies de sjtandaardtaal. 't Sjrieve van 't AN (Algemein Nederlands) ies aan bepaalde reigels gebonge, zoadat ederein de teks kènt leze.
Meh toch kalt ederein andersj Nederlands vergeliek 'ne Amsterdammer mèt 'ne Groninger, 'ne miensj oet Remung of Vlaandere, dao klinke ander klanke meh die sjrieve v'r toch allemaol 't zelfde.

Dat ies ouch in 't dialek zoa. Veer kènne alle klanke oet 't Nederlands (a, aa, o.oo, u, uu, ie, oe au, ou, eu b,d,e,ee,f,g,h,i,j,k,l.m.n.p, r.s.t.v.w.z)
Väöl dialekweurd zint 't zelfde es in 't NA, dus sjrieve v'r die ouch 't zelfde: oud, fout, goud, radio, bove(n) achter, langs, de, 't, 'n, van in, hotel, tv, kas,  fiets, auto, koetsj, plank, grond. kachel, pen, kraan, lamp, krank, water, weeg, wolk, gitaar, piano, trein
of v'r gebruke de bekènde klanke oet 't Nederlands: book, poort, look, sjtool, gank, voor, sjoon, sjeun, deer, pepel, moer, hoes, moes, daak, tas, oug, knoup, kruus, buul, zjwegel, keigel,

Meh bie de echte dialekweurd moete v'r 't doon mèt de bekènde (Nederlandse) klanke én daobie de extra dialekklanke (ë,ö, äö, è, ó, ao, oa, oeë, ieë, eë, iè, ae, sj, uè, sj, zj ).
En umdat ederein de teks, leefs sjnel, moet kènne leze, besjteit 'r 'n dialeksjpelling: woabie 'ne zelfde klank ouch ummer 't zelfde weurt gesjreve.

't Woordbeeld blief dan namelik 't zelfde, dan geit 't leze väöl sjneller.
Hel op laeze wilt ouch helpe!

Typische dialekklanke in weurd:

oa spreek uit als oe-waa of oase. sjroap, bloat, doad, koad, doas, sjtoate, road, noad, koar

ao spreek uit als oh (met sleeptoon), jao, jaor paort, kaore, klaor, sjnaor, gebaore

ae klinkt als Frans mère, père (met sleeptoon) klinkt als lange è
è klinkt als korte ae: mèt, bèd
vergelijk ae-è:  laes-lès (lees-les)

u klinkt als kortuitgesproken eu (stoottoon): punt, un

ö   spreek uit als gölle, Kölle, döl, vösj, sjöp (stoottoon)
äö klinkt als lange ö  (sjäöp) sleeptoon
vergelijk sjöp (kort uitgesproken) en sjäöp (lang uitgesproken)

iè spreek uit als ie-je (de laatste e klinkt als e van les) (gebroken ie) als in patiënt
ieë spreek uit als ieje (ie met naslag)
ee in weeg (wieg), leech (licht), lees
eë spreek uit als eeje (Heële) (ee met naslag)

uè spreek uit als uu-we (de laatste e klinkt als  e van les) (gebroken uu)
uuë spreek uit als uuwe (uu mèt naslag)

sj  (sjoele) klinkt   't zelfde als sch in 't Duutsj:  flesj (Flasche), sjeep (Schiff), sjoan (schön)
gk is de zachte k (goal),  hègke, brögke, zègke, lègke, ligke.

Bekènd woordbeeld (sjpelling) beteikent: sjneller leze (laeze) en sjrieve!
't Nederlands leze en sjrieve ging ouch neet van d'n eine op d'n andere daag op sjoal.
Oefening baart kunst!

Gewoon durve en doon! Succes!

Els ©